UV ışınları: UV (U)ltra (V)iyole kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Ultraviyole ışınları radyasyon içerir ve bu ışınlar tehlikelidir.
Bir ışık kaynağından çıkarak her yöne yayılıp giden ışık demetine, ışın adı verilir. Bu ışın demet dozları, normalin üzerine çıktığında, insanlar için hayati tehlikeler içerir.
Bu ışın dozlarının insanlara verebileceği zarar seviyelerini belirtmek için renk, rakam ve sayılardan oluşan bir değerler tablosu tasarlanmış ve bu tabloya, UV INDEX (ultra viyole indeksi) adı verilmiştir. Pratikte “UVI” veya “UV INDEX” olarak kullanılır.
Bu sayısal değerler tablosu, günlük güneş ışınlarının gücü ve şiddetine göre bu ışınlara maruz kalma (yüklenme) sürelerini dikkate alarak, insan cildi üzerinde oluşabilecek hasarları önleme amacı ile bilgilendirme standardıdır.
UV indeksini ifade eden sayılar; 0 ile 11 arasında olup 11 sayısının üstündeki değerler 11+ şeklinde gösterilir. Güneş altında; 1, en düşük ışın alımını ifade ederken 11+ en yüksek (tehlikeli) ışın (radyasyon) alımını ifade eder. 1 UV I = 0.025 W/m2’dir. Anlık UV indeksi X 0.025 = açık alanda m2’ye düşen ultra viyole ışın miktarını verir.
UV ışınları (Ultra Viyole (radyasyon)), güneşten doğal olarak gelir ve görünür ışıktan daha yüksek bir frekans ve daha düşük dalga boyu olan 100-400 nm dalga boyu aralığını kapsar. UVA, UVB ve UVC olmak üzere üç banda bölünmüştür. Bu ışınların hepsi radyasyon içerir ve cildi ve gözleri farklı şekillerde etkilerler. Dalga boyutları; UVA (320-400 nm), UVB (280-320 nm) ve UVC (100-280 nm) şeklindedir.
Işınlar, kızıl ötesi, mor ötesi ve gözle görülebilir ışıklar olarak üç gruba ayrılır. Her grubun dalga boyutu farklıdır. Güneş ışığı (yaklaşık); %47 kızılötesi ışın, %46 gözle görünür ışık ve %7’si ise morötesi (UV) ışınından oluşur. Morötesi ya da ultraviyole, kısaca UV ışını 100 ile 400 nm (nm=nanometre (1nm=0,000000001m (1 metrenin milyarda biri))) arasında dalga boyuna sahiptir.
İnsan gözü, 400 ile 700 nm dalga boyları arasında ki ışınlara (ışıklara) duyarlıdır ve bunun dışındaki ışınları algılayamaz. İnsan gözü, en küçük dalga boylu ışığı mor olarak algılar. Bundan daha küçük dalga boyuna sahip olan ışınlar ise morötesi ışın olarak adlandırılır. Morötesi ışının da ötesi, x ışınlarıdır.
KONU BAŞLIKLARI
Uv ışınları ve düşümlerini etkileyen çevresel faktörler
Yılın zamanı ve günün saati
Güneşten dünyanın yüzeyine çarpan UV ışın miktarı, güneşin gökyüzündeki yüksekliği, enlem, bulut örtüsü, rakım, ozon tabakasının kalınlığı ve yer yansıması gibi çeşitli faktörlere göre değişir. Orta enlemlerde, yaz aylarında, öğle 10:00 ile 14:00 saatleri arasında ki süre boyunca en yüksek seviyelerde ve en tehlikeli boyutlardadır.
Bu zaman dilimi içinde güneş ışınları dünyaya direkt şekilde ulaşır. Diğer tarafta sabahın erken saatlerinde veya öğleden sonra geç saatlerde güneş ışınları atmosferden daha büyük ve geniş bir açıyla geçer. Bu durum güneş ışınının (UV ışınının) atmosfer tarafından çok daha fazla emilmesine ve dünyaya çok daha az UV ışınının ulaşmasına neden olur.
Enlem
UV seviyeleri ekvatora yaklaştıkça artar, uzaklaştıkça azalır.
Rakım
Yükseklik (irtifa) arttıkça, UV ışınlarının etkisi de artar. Her 1000m’de, UV seviyesi yaklaşık yüzde 10 artar. yüksek rakımlarda yaşayan ve dağcıların açıkta kalan ciltleri için çok ciddi bir tehdittir.
Bulutlu, sisli, puslu hava
UV ışınları bulutlardan geçer. Bulutlu havalarda bile, öğle saatlerinde güneşten korunmayı ihmal etmeyin ve koruyucu kullanın. Ancak yoğun bulutlu, sisli veya puslu havalar nispeten UV ışınlarının kuvvetini bir miktar düşürür.
Birçok yüzeyin UV ışınlarını geçirdiğini, yansıttığını ve normalin çok üzerine çıkarttığını aklınızda bulundurun. Çim, toprak veya su, güneşten gelen UV ışınlarının %10’undan azını yansıtırken, kum yaklaşık %15, deniz köpüğü yaklaşık %25 fazlasını, beyaz kumlar (açık renkli plaj kumsalları) ve diğer parlak yüzeyler %80 ile %150 yansıtır. Kar ise en iyi ve riskli yansıtmayı yapar ve bir kişinin UV ışınına maruz kalmasını iki katına çıkarır, yani %200.
UV ışın seviyeleri bulutsuz gökyüzü altında en yüksek seviyede yeryüzüne ulaşır. Yoğun bulut örtüsü genellikle bir kişinin UV ışınına maruz kalma etkisini azaltır. Bununla birlikte, yoğun olmayan ince bulutların çok az etkisi vardır ve saçılma nedeniyle UV ışın seviyelerini arttırırlar.
Bulutlu bir günün veya serin bir esintinin sizi yanıltmasına asla izin vermeyin, güneşten korunun. Binalar arasında bulunan gölgelerde uzun süre kalmak, yansımalardan dolayı yüksek UV ışınlarına maruz kalmak demektir. Bu tür durumlarda, hassas bir tene sahip kişilerin tenlerinde, geri dönülemez güneş yanıkları, lekeleri, benleri ve yoğun deri kırışıklıkları oluşabilir.
Uv ışınlarının zararları
UV indeks kriterleri özellikle Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında olmak üzere 12 ay boyunca cilt ve göz sağlığı açısından her yetişkin tarafından dikkate alınması gereken önemli bir konudur.
UV index değerlerini ciddi hava durumu tahmin sitelerinden takip edebilirsiniz. Diğer yandan, cep telefonunuza indireceğiz bir uygulama ile her an UV Index değerlerini öğrenebilirsiniz.
indeks uyarısı, 5 veya 6 olarak veriliyorsa durumun ciddiye alınması alınması ve ciddi korunma önlemlerinin alınması gerekir. 5 veya 6 uyarıları, güneş yanığı ve gözlerde hasar oluşma risklerinin başlayabileceğini belirtir.
UV indeks değeri ne kadar yüksekse, güneş ışınlarının cilde ve gözlere vereceği zarar da o kadar büyük olur ve hasarlar çok daha kısa bir zamanda içinde gerçekleşir.
Güneş yanıkları, erken yaşlanma, derinin normale göre 4-8 kat daha fazla kırışması, vücutta çeşitli büyüklükte benlerin oluşması, cildin bazı bölgelerinde renk değişimlerinin oluşması, vücudun sıvı ve mineral dengesinde bozukluklar meydana gelmesi, çeşitli göz hastalıklarına (katarakt gibi) ve cilt kanserine (melanom gibi) neden olması, güneş ışınlarının yaklaşık %7’lik bir kısmını oluşturan zararlı UV (mor ötesi) ışınlarının bilinen önemli zararlarından birkaçıdır.
UV indeksinde 11+ sayısı çok ciddi risk (cilt kanseri oluşumunun başlayabileceği) anlamına gelir. Bundan dolayı dışarı çıkılmaması, çıkılması gerektiğinde gölgede kalmak, uzun kollu ve cildi güneşten koruyacak giysiler giymek, yüksek koruma gücüne sahip cilt kremi kullanmak gibi faktörler uygulanmalıdır.
Güneş ve D vitamini
Güneş doğal bir D vitamini kaynağıdır. Konunun uzmanlarına göre; UV indeksine uygun havalarda yüz, kol ve bacakların 15-20 dakika güneş altında kalması, günlük gerekli D vitamininin alınması için yeterli olmakta.
Ancak D vitamini süt, ayran, kefir, peynir, yoğurt, tereyağı, ton balığı, somon, uskumru, istiridye, karaciğer, yumurta sarısı, tatlı patates, balık yağı, mantar, maydanoz, yonca, ısırgan otu, yulaf gibi gıdalarda da bulunur. Ayrıca doktor kontrolünde olmak üzere takviye olarak dışarıdan da alınabilir.
Vücuda yoğun uv ışınları yüklemek
Yoğun UV ışını aldığınızı düşünüyorsanız bolca su tüketin. Akşam yatmadan önce mutlaka duş alın ve ıslakken tüm vücudunuzu iyice (bebe yağı veya benzeri ile) yağlayın. Kısa bir süre (vücudunuza dokunmadan fazla yağın vücuttan uzaklaştırılması için) tekrar duş alın. Çok hafif bir şekilde tampon yaparak (vücut üzerinde kalan yağı uzaklaştırmadan) durulanın. İnce pamuklu giysiler giyin ve yatın.
Bu uygulamayı cildiniz kendine gelinceye kadar günde bir iki kez uygulayın. Cildinize toparlanması için zaman tanıyın ve kesinlikle güneşe çıkmayın. Kendinizi kötü hissettiğiniz bir durum oluştuğunda vakit kaybetmeden tam donanımlı bir hastaneye başvurun.
Uv ışınlarından nasıl korunur?
Gün içinde UV indeks seviyesi, değişkenlik gösterir. Özellikle Temmuz ve Ağustos aylarında: 10:00 ile 12:00 saatleri arası yüksek seviye, 12:00 ile 14:00 saatleri arasında ise en yüksek seviyededir. Bu saatler arasında kesinlikle güneşlenmeyin, güneşe çıkmayın.
Mümkünse, sabah 10:00 ile akşam 16:00 saatleri dışında güneşlenin.
Bu zaman dilimi, sabah 07:00-10:00 arası ile öğleden sonra 16:00-19:00 saatleri arasıdır.
En sağlıklı, yararlı ve en düşük riskli güneşlenme zaman dilimi ise sabah 07:00-09:00 arası ile öğleden sonra 17:00-19:00 saatleri arasıdır.
Bir çok yüzeyin, güneşin gönderdiği UV ışınlarını iki katına çıkartarak yansıttığını aklınızdan çıkarmayın. Gölgede kaldığınızda bile güneş ışınlarının vücudunuza yansımadığından emin olun.
Güneşin zararlı ışınlarından koruyan ve belli bir oranda koruyan (üretici firmaların verdiği bilgiler doğrultusunda) kremler üzerinde SPF (Sun Protector Factor) ibaresi yer alır. SPF’nin anlamı güneş koruma faktörüdür ve rakamlar+ ile ifade edilir. Güneş kremi satın alırken bu noktaya dikkat ediniz.
Ticari güneş kremleri üzerinde bulunan 15+, 20+, 30+, 50+ gibi sayısal ibareler koruma seviyelerini gösterir. Ancak, en düşük faktörlü ile en yüksek faktörlü olan arasında ki farkın ortalama ± yönde %1-5 gibi bir değer olduğunu tahmin ediyorum.
Hiç bir nemlendirici veya güneş kreminin tek başına %100 koruma sağlamayacağını daima aklınızda tutunuz ve gerekli diğer korunma önlemlerinizi alınız.
Güneşe maruz kalabilecek cildinizin tüm alanlarına nemlendirici veya güneş kremi sürün ve bu uygulamayı cildinizin kurumasına izin vermeden tekrarlayın.
Yüzdükten, terledikten, duş aldıktan sonra hatta bulutlu günlerde bile nemlendirici veya güneş kremi kullanımını ihmal etmeyin.
Ticari nemlendirici ve güneş kremleri hassas ciltlerde alerji yapabilirler. Ciltte kızarıklık, yanma, kaşıntı, döküntü ve benzeri semptomlar oluşabilir. Bu tür durumlarda ticari nemlendirici ve güneş kremi kullanmayın.
Güneşin durumuna göre uzun kollu gömlek, uzun pantolon, geniş çaplı şapka ve güneş gözlüğü kullanın. Gerekiyorsa özel koruma giysileri giyin.
Normal sınırların üstünde, uzun bir süre yüksek yoğunluklu UV ışınları almak cilt ve gözlerde geri dönülemez hasarlara neden olabilir. Cildin yapısını bozarak cilt kırışmasına, sarkmasına, yaşlanmasına ve bunula birlikte görme kayıplarına neden olabilir.
Bu olumsuzluklar; farklı zamanlarda yoğun UV ışınlarını aldıktan (yüklendikten) uzun bir süre sonra (kişiye, yaşa ve cinsiyete bağlı olarak) ortaya çıkar ve tedavileri mümkün olmayabilir.
Diğer yandan cilt üzerinde farklı kızarıklıklar, çeşitli büyüklükte çil oluşumları, deri üzerinde su toplamış kabarcıklar, derinin koyulaşması, ciddi cilt kurumaları, kalıcı cilt kırışıklıkları ve cilt sarkmaları, çeşitli boyutlarda damar çatlamaları, farklı büyüklükte ve renkte leke oluşumları, deri döküntüleri, melanom (cilt kanseri), bağışıklık sistemi hasarları gibi diğer rahatsızlıklar ile karşılaşılabilir.
Bulabildiğiniz en geniş çaplı şapka, eldiven ve şemsiye kullanın. Mümkün olabildiğince koyu renkli giysiler giyin. Kenarları kapalı, kaliteli yüksek UV filtreli güneş gözlükleri tercih edin.
Güneşten koruyucu, nemlendirici gibi kremleri her iki saate bir tazeleyin. Denizden veya havuzdan her çıkışında tekrar sürün. Güneş koruyucu kremleri sürdükten 10-15 dakika sonra güneşe çıkın ve güneş altında fazla kalmayın.
Küçük çocuklarınızı, 10:00 ile 16:00 saatleri arasında asla güneş altında çıkarmayın. Bu saatler dışında güneş altında 5 dakikadan fazla tutmayın.
Duş alma, kurulanma, yatma gibi eylemler, güneş korucuları vücuttan uzaklaştırır. Bu tür durumlarda, tekrar güneşten koruyucu veya nemlendirici kremler sürün ve 15 dakika kadar yatmamaya, sağa sola temas etmemeye çalışın, vücudunuza kremi emmesi için zaman tanıyın.
Yaz, kış ayrımı yapmadan dört mevsim, açıkta kalan vücut bölgelerini güneşten koruyun.
Nemlendirici kremler sürün. Mümkün ise bu tür kremleri doğal malzemelerden evinizde kendiniz yapın. Yapımları oldukça basit olup ev yapımı doğal kremler cilde zarar vermezler, alerjik nedenlere sebep olmazlar.
Sağlıklı kalın…
27.05.2016
MAKALE NOTLARI
Araştırma | Yazar :
Sürüm : S1.0
Not(lar) : Bu araştırma makalesi: UV index nedir ve UV ışınları olmak üzere 2 diziden oluşan 79 sayfalık bir araştırma çalışmasının kısa özetidir.
Fotoğraflar | Videolar :
Kaynak(lar) – Referans(lar) : https://www.weather.gov/ | https://www.who.int/ https://www.wmo.int | https://en.wikipedia.org/ | https://wiki.cancer.org.au/
Bu Yazıyı kendi ortamınızda yayınlama hakkında bilgi edinmek için buraya tıklayınız.
Bu yazıyı izin almadan kısmen dahi olsa kopyalamayınız, hiçbir ortamda kullanmayınız, yayınlamayınız.
© ANDOSK.COM | Tüm hakları saklıdır.
Okuduğunuz için teşekkürler...
